Давлати Каёниён

Давлати Каёниён. Дуюмин давлати қадими ориёиҳо давлати Каёниён буд. Мутобиқи ривоятҳо Каёниён 738 сол ҳукмронӣ кардаанд. Номи 9 шоҳи ин сулола то ба мо омада расидааст. Охирин шоҳи каёнӣ, ки дар Авеста номбар шудааст Виштасп мебошад. Аммо муаллифони баъдина чор шоҳи Ҳахоманишро низ ба ҳамин сулола дохил кардаанд.

Шоҳони сулолаи Каёниён инҳо буданд: 1.Кайқубод, 2.Кайковус, 3.Кайхусрав, 4. Луҳрасп, 5. Виштасп, 6. Баҳман (Ҳахоманиш), 7. Ҳамонӣ, 8.Дорои I, 9. Дорои II.

Аввалин шоҳи Каёниён Кайқубод тақсимоти маъмурӣ – ҳудудӣ гузаронда подшоҳии худро ба кутҳо (вилоятҳо), ноҳияҳо ва шаҳристонҳо тақсим кард ва барои таъмини лашкар андози даҳякро ҷорӣ кард. Дар ин давра шаҳрсозӣ хеле ривоҷ меёбад. Пойтахти Каёниён ш. Балх буд.

Дар давраи Кайковус ва баъди ӯ дар байни Каёниён ва авлодони Афросиёб, ки пойтахташон Самарқанд буд, ҷангҳои зиёд рух медиҳанд. Писари Кайковус Сиёвуш бинобар ихтилоф бо падараш ба назди Афросиёб фирор мекунад ва духтари ӯро ба занӣ мегирад. Аммо Афросиёб хиёнат карда, Сиёвушро ба ҳалокат мерасонад. Кайковус лашкари азимеро бо сардории Рустам барои қасоси хуни писарашро гирифтан бар зидди Афросиёб равон мекунад. Каёниён дар ин ҷанг ғолиб омада, писари Сиёвуш ва модари ӯ духтари Афросиёбро ба Балх меоранд.

Дар давраи Кайковус душманони зиёде аз ҳар ҷониб ба Эронзамин ҳуҷум мекунанд. Кайковус бар зидди онҳо пайваста меҷангид, гоҳе пирӯз мешуд ва гоҳе шикаст мехӯрд. Дар ҷанги Яман ӯ ба асири меафтад ва Рустами паҳлавон ӯро озод менамояд. Барои ин ва дигар хизматҳояш Кайковус Рустамро ҳокими Сиистон ва Зобулистон таъин мекунад. Кайковус подшоҳиро ба писари Сиёвуш Кайхусрави набераи Афросиёб супурд. Ин санад ишораест дар бораи ягонагии этникии суғдиён ва бохтариён, турониён ва эрониён.

Сомона бо шарофати таблиғот фаъол аст

Кайхусрав чор бор ба Турон лашкар мекашад ва дар се ҷанг пирӯз мешавад, дар ҷанги охирин Афросиёб кушта мешавад. Дар Турон баъди Афросиёб бародараш Кайшавасп ва баъди ӯ писараш Харҷасп подшоҳӣ кардаанд. Тавре, ки мебинем Афросиёб ва бародарони ӯ номҳои эронӣ доштанд, яъне онҳо ва умуман турониён эронинажод буданд.

Лӯҳрасп Қасри шоҳӣ сохт ва тахти заррин дар он гузошт, гирди шаҳри Балхро девор кашид, девони лашкар (вазорати ҳарбӣ) ташкил кард. Ӯ ҷаҳонро гирифт ва аз Рум то Син (Хитой) ва Ҳинд ба ӯ хироҷ месупориданд.

Давлати Каёниён дар давраи Виштасп хеле нашъунамо меёбад. Онро подшоҳии Бохтар меномиданд ва бо эҳтимоли зиёд Суғд низ ба ҳайати он дохил мешуд. Ин шоҳ сохтори маъмурӣ – идоравиро такмил дода, девонҳои нав кушод ва вазифаи вазирро ҷорӣ кард.
Пайдоиши девонҳо аз он далолат мекунад, ки дар Бохтар дар замони Виштасп давлати нисбатан мутамарказ ва тараққӣ карда ташкил шуда буд. Дигар падидаи муҳими ин замон ба вуҷуд омадани дини зардуштӣ буд.

ҚаблӣДавлати Пешдодиён
БаъдӣҲарфи калон ва нохунак дар исмҳои хос