Сифат дорои се дараҷа, яъне дараҷаи оддӣ, қиёсӣ ва олӣ мебошад. Сифатҳо ҳангоми дар дараҷаи оддӣ қapop доштанашон ягон тағйирот намепазиранд. Аз ин рӯ, мо ҳоло асосан роҷеъ ба дараҷаҳои қиёсӣ (муқоисавӣ) ва олии сифат маълумот медиҳем.
СИФАТ да забони англисӣ инҷо мутолиа намоед
Дараҷаи қиёсии сифат дар забони англисӣ “comparative” номида мешавад. Пеш аз он ки дараҷаҳои сифатро дар забони англисӣ шарҳ диҳем, назаре ба дараҷабандии сифатҳои забони модарии хеш меафканем.
Таваҷҷӯҳ кунед:
зӯр – зӯртар – зӯртарин
зебо-зеботар-зеботарин
ҳосилхез – ҳосилхезтар – ҳосилхезтарин
дилфиреб – дилфиребтар – дилфиребтарин
Сифатҳои мазкур содда ва мураккаб ҳастанд, яъне сифатҳои “зӯр” ва “зебо” сифатҳои содда буда, сифатҳои “ҳосилхез” ва “дилфиреб” мураккаб мебошанд. Лекин чӣ хеле ки дида истодаед, ҳам сифатҳои содда, ҳам сифатҳои мураккаби забони модарии мо бо як роҳ дараҷабандӣ мешаванд. Дар дараҷаи қиёсӣ ҳам сифатҳои содда ва ҳам сифатҳои мураккаб ба худ суффикси “тар” мегиранд. Дар дараҷаи олӣ бошад, ҳам сифатҳои содда ва ҳам сифатҳои мураккаб ба худ суффиксҳои “тарин” мегиранд. Пас ҳолати мазкур дар забони англисӣ чӣ гуна аст?
Бояд зикр намуд, ки сифатҳои англисӣ на монанди сифатҳои тоҷикӣ бо як роҳ, балки бо се роҳ дараҷабандӣ мешаванд. Дар забони англисӣ сифатҳои содда, сифатҳои мураккаб ва сифатҳои нодуруст вуҷуд доранд ва мо ҳоло дараҷабандии онҳоро алоҳида – алоҳида аз назар мегузаронем.
Сифатҳои содда
Сифатҳои соддаи англисӣ чунин сифатҳое мебошанд, ки аз як ё ду ҳиҷо таркиб ёфтаанд. Дар зер якчанд сифати соддаро мисол меорем:
Long, short, pretty, clean, tall, new, red, black, thin, dirty, sad.
Сифатҳои содда дараҷаҳои қиёсии худро бо воситаи суффикси “er” ба даст меоранд ва дараҷаи олии онҳо бошад, бо ҳамроҳ кардани суффикси “est” сохта мешавад.
Мисолҳо:
| long
дароз |
longer
дарозтар |
longest
дарозтарин |
| cheap
арзон |
cheaper
арзонтар |
cheapest
арзонтарин |
| short
кутоҳ |
shorter
кутоҳтар |
shortest
кутоҳтарин |
Баъзе сифатҳои соддаи забони англисӣ пеш аз он ки ба худ суффиксҳои “er” ва “est”-ро ҳамроҳ кунанд, дучори баъзе тағйиротҳои имлоӣ мешаванд. Ин тағйиротҳо дар ҳолатҳои зерин ба амал меоянд:
1.Агар сифати содда бо ҳарфи ҳамсадо тамом шуда бошад ва ҳарфи пеш аз охирини он садоноки кутоҳ бошад, ҳамсадои охирин ду бор навишта мешавад.
Мисолҳо:
big – bigger – biggest
калон – калонтар – калонтарин
hot – hotter – hottest
сӯзон – сӯзонтар – сӯзонтарин
2.Агар сифати содда бо садоноки “y” тамом шуда бошад ва ҳарфи пеш аз охирини он ҳамсадо бошад, садоноки “у” бо садоноки “i” иваз карда мешавад.
Мисолҳо:
easy – easier – easiest
осон – осонтар – осонтарин
dry – drier – driest
хушк – хушктар – хушктарин
3.Сифатҳои соддаи “far”- (дур) ва “old” – (кӯҳна, пир) бо ду роҳ дараҷабандӣ мешаванд.
Сифати “far”»
far – farther – farthest
far – further – furthest
Сифати “old”
old – older – oldest
old – elder – eldest
Сифатҳои мураккаб
Сифатҳои мураккаби забони англисӣ дар таркибашон ҳиҷоҳои зиёд доранд. Ҳангоми дар дараҷаи қиёсӣ будани сифатҳои мураккаб пеш аз онҳо калимаи “more” гузошта мешавад ва ҳангоми дар дараҷаи олӣ қарор доштанашон пеш аз онҳо калимаи “most” гузошта мешавад.
Мисолҳо:
expensive – more expensive – most expensive
қимат – қиматтар – қиматтарин
difficult – more difficult – most difficult
мушкил – мушкилтар – мушкилтарин
Сифатҳои нодуруст
Дар боло мо ду роҳи дараҷабандии сифатҳои англисиро шарҳ додем, яъне дараҷабандии сифатҳои содда ва дараҷабандии сифатҳои мураккаб, Бояд гуфт, ки аксарияти сифатҳои анлисӣ бо роҳои дар боло зикршуда дараҷабандӣ мешаванд, лекин гурӯҳи начандон калони сифатҳо ҳам вуҷуд дорад, ки қоидаҳои дар боло омадаро риоя намекунад. Ин гуна сифатҳо тамоман бо роҳи дигар дараҷабандӣ мешаванд. Онҳоро дар забони англисӣ сифатҳои нодуруст ва ё сифатҳои ғайриқолабӣ меноманд. Чунин сифатҳо хеле камшуморанд ва шумо онҳоро нағз дар хотир нигоҳ доред. Ҳоло мо онҳоро бо тарзи дараҷабандиашон дар зер меорем.
good – better – best
нағз – нағзтар – нағзтарин
bad – worse – worst
бад – бадтар – бадтарин
many – more – most
сершумор – сершумортар – сершумортарин
little – less – least
хурд – хурдтар – хурдтарин
Mo се тарзи дараҷабандии сифатҳои забони англисиро шарҳ додем. Акнун дараҷаҳои сифатро дар дохили ҷумлаҳо дида мебароем:
Our street is wide.
Your street is wider.
Their street is the widest in our neighbourhood.
Тарҷума:
Кӯчаи мо васеъ аст.
Кӯчаи шумо васеътар аст.
Кӯчаи онҳо дар маҳаллаи мо васеътарин аст.
Дар ҷумлаҳои боло шумо сифати соддаи “wide”- (васеъ)-ро бо дараҷаҳояш дида истодаед. Пеш аз дараҷаи олии он дар ҷумлаи сеюм шумо артикли муайянии “the” -ро дида истодаед. Хотирнишон месозем, ки дар дохили ибораву ҷумлаҳо пеш аз дараҷаи олии сифат ҳамеша артикли муайнии “the” истифода мешавад.
Dushanbe is large.
Moscow is larger than Dushanbe.
London is the largest city in the world.
Тарҷума:
Душанбе бузург аст.
Маскав аз Душанбе дида бузургтар аст.
Лондон бузургтарин шаҳри дунёст.
Дар мисолҳои боло ҳангоми муқоисаи Маскав бо Душанбе шумо калимаи “than”-po мебинед, ки он “аз дида”, “назар ба”, “нисбат ба” тарҷума мешавад. Пас ҳангоми истифодаи дараҷаи қёсии сифат мо метавонем, ки аз калимаи “than” низ истифода кунем.
Мисолҳои дигар:
Ainy avenue is crowded.
Somony avenue is more crowded than Ainy avenue.
Rudaky avenue is the most crowded in Dushanbe.
Тарҷума:
Хиёбони Айнӣ серодам аст.
Хиёбони Сомонӣ назар ба хиёбони Айнӣ серодамтар аст.
Хиёбони Рӯдакӣ дар Душанбе серодамтарин аст.
Агар аз дохили ҳамаи ҷумлаҳои дар боло овардаамон дараҷаҳои олии сифатҳоро ҷудо кунем, калимаҳои “the widest”- васеътарин, “the largest” бузургтарин, “the crowded” серодамтарин ҳосил мешавад. Калимаҳои зикршударо дар забони тоҷикӣ мо метавонем, ки “аз ҳама васеъ”, “аз ҳама бузург”. “аз ҳама серодам” низ тарҷума кунем.
Дар дараҷаи қиёсии сифатҳо барои аниқтар муайян кардани сифати ашёи муқоисашаванда, инчунин калимаи “much” истифода мешавад.
Мисолҳо:
The prices in Dushanbe are much more expensive than the prices in Moscow.
Hapxҳо дар Душанбе назар ба нархҳо дар Маскав хеле қимматаранд.
My mother is much more kinder than my sister
Модари ман аз хоҳарам дида хеле меҳрубонтар аст.
Your new dress is much more beautiful than your old dress.
Пероҳани нави ту аз пероҳани куҳнаат дида хеле зеботар аст.
Акнун як силсила ҷумлаҳои тасдиқӣ, инкорӣ ва саволиро бо истифодаи дараҷаҳои сифат меорем.
Ҷумлаҳои тасдиқӣ
Shabnam is taller than her sister.
My grandfather is older than my grand-mother, but he is younger than your grandfather.
The wether is warmer, the sky is bluer and the days are longer in summer.
Our neighbourhood is much cleaner than your neighbourhood, but our markets are busier and noisier.
Karomatullo Qurbonov was the best singer in our country.
The furnitures in the department store are more comfortable than the furnitures in the other shops of our city.
Pomir is the coldest part of our country in winter.
Ҷумлаҳои инкорӣ
The days aren’t longer than the nights in winter.
Firuza isn’t prettier than her sister Malika.
Shahrom isn’t the best boy, he is the worst boy in our street.
Meat isn’t the most expensive food in our market.
Ҷумлаҳои саволӣ
Is Ashraf thinner than Shams? No, he isn’t.
Are these toys more interesting than those toys? Yes, they
are.
Is Moscow cooler or warmer than Tashkent? It is cooler.
Барои сохтани саволҳои махсус бо истифодаи дараҷаҳои сифат мо метавонем, ки аз калимаи “which” – (кадом) истифода кунем.
Мисолҳо:
Which city is more interesting, London or Paris? Paris is.
Кадом шаҳр аҷоибтар аст, Лондон ё Порис? Порис.
Which avenue is more crowded, Rudaky avenue or Somony avenue? Rudaky avenue is.
Кадом хиёбон серодамтар аст, хиёбони Рӯдакӣ ё хиёбони Сомонӣ? Хиёбони Рӯдакӣ.
Дар мисолҳои болоӣ мо пас аз калимаи “which” исмҳои “city” ва “avenue”-po дида истодаем. Метавон гуфт, ки ҳангоми додани саволҳои мазкур мо метавонем, ки баъд аз калимаи “which” исмҳоро истифода накунем. Ҳоло яке аз саволҳои болоиро ба таври дигар пешкаш мекунем:
Which is more interesting, London or Paris? Paris is.
Ҳангоми сохтани саволҳои махсус бо дараҷаҳои сифат мо калимаи саволии “who” – ро низ истифода карда метавонем:
Who is the tallest person in your family? My father is.
Шахси аз ҳама қоматбаланд дар оилаи шумо кист? Падарам.
Саволҳои махсусро инчунин аз калимаи саволии “what” ҳам сохтан мумкин аст.
What is the biggest Ocean in the world? The Pasific Ocean is.
Кадом уқёнус дар дунё аз ҳама бузургтар аст? Уқёнуси Ором.
What is the biggest city in the world? London is.
Бузурггарин шаҳри дунё кадом аст? Лондон.
Мисолҳои дигар:
Which is colder, Los Angeles or Moscow? Moscow is.
Which is warmer, Dushanbe or New-Yourk? Dushanbe is.
Which teahouse is cleaner, “Rohat” or “Saodat”? “Rohat” is.
Who is the bravest boy in your street? Parviz is.
Who is the noisiest woman among their neighbours? Shanfakhola is.
Who is the most wonderful child in your yard? Sorbon is.
Калидвожаҳо: омузиши забони англиси, сифат дар забони англиси, дарачахои сифат дар забони англиси, грамматикаи забони англиси.
