Аҷзӣ Сайидаҳмадихоҷаи Сиддиқӣ (1865-1926) аз мутафаккирони равияи ҷадидия аст, ки баъди хатми таҳсил ба саёҳат баромадааст. Вай аз роҳи Ироқу Миср ба Россия омада, дар Боку ва Тифлис муддате таваққуф намуда, бо эҷодиёти адибони озарӣ ошноӣ пайдо мекунад. Баъди баргашт ба ватан дар Самарқанд мактаб кушода, аз фанҳои дунявӣ ва забону адабиёти рус дарс гуфтааст. Дар рӯзномаву маҷаллаҳои давр-«Бухорои Шариф» ва «Ойина» шеъру мақолаҳо чоп мекунад. Осори адабии ӯ «Айнуладаб», «Ганҷинаи ҳикмат», «Анҷумани арвоҳ», «Миръоти ибрат» ва ғ. мебошанд, ки дар онҳо ақидаҳои иҷтимоӣ-сиёсии мутафаккир ифода ёфтаанд. Баъди пирӯзии Инқилоби Октябр Аҷзӣ ба иттифоқи меҳнаткашони мусулмон, ки бо ташкилоти Шӯрои исломӣ мубориза мебурд, ҳамроҳ шуд. Бо ашъори ҳаҷвиаш душманонро фош ва мазаммат мекард. Аҷзӣ аз нахустин мутарҷимони осори адибони рус бо забони тоҷикӣ низ буд.
Беҳбудӣ Маҳмудхоҷа (1875-1919) яке аз роҳбарони ҷадидони Туркистон ва мутафаккирони намоёни он равия буд. ӯ мадрасаро хатм намуда, вазифаи муфтиро ба ҷо меовард ва ба Миср,Туркия, Қазону Уфа сафар кардааст. Беҳбӯдӣ барои мактабҳои ҷадидӣ китобҳои дарсӣ ва дастурҳои «Мунтахаби ҷуғрофияи умумӣ», «Китоб-ул-атфол», «Мухтасари таърихи ислом», «Мадхали ҷуғрофияи имронӣ», «Мухтасари ҷуғрофияи Россия»-ро таълиф намуд.Вай мураттиби «Харитаи Туркистон, Бухоро ва Хива», муҳарриру ношири рӯзномаи «Самарқанд» ва маҷаллаи «Ойина» низ буд. Беҳбудӣ дар китобу рисолаҳо ва махсусан, песаи «Падаркӯш», ки, асосан, ба инъикоси ҳаёти тоҷирони буржуазии навхез бахшида шудаанд, манфиати табақотии буржуазияи тиҷоратии маҳаллиро ҳимоя менамуд. Беҳбудӣ собит карданӣ мешуд, ки аморати Бухороро на вожгун, балки дар асоси маърифати буржуазӣ ислоҳ бояд кард. ӯ халқро ташвиқ менамуд, ки обрӯю эътибори ҳукумати подшоҳиро дар кишвар ҳамчун парастори омма ҳимоя кунад. Беҳбудӣ Инқилоби буржуазию демократии феврали соли 1917-ро бо хушнудӣ истиқбол намуда, умед дошт, ки он ба буржуазияи маҳаллӣ ҳуқуқи калони сиёсӣ медиҳад. Вай моҳияти инқилоби Октябрро дарк карда натавонист.
Калидвожаҳо: акидахои фалсафии Ачзи Сайидахмадихочаи Сиддикӣ. Бехбуди Махмудхоча, ақидаҳои фалсафии Аҷзӣ Сайидаҳмадихоҷаи Сиддиқӣ. Беҳбудӣ Маҳмудхоҷа.
