Ҷалолуддин Муҳаммади Балхӣ (1208-1273) идомадиҳандаи таълимоти тасаввуфӣ мебошад. Таълимоти Мавлавиро метавон аз ҷиҳати фалсафӣ сазовори баҳои баланд донист, зеро дар он чандин масоили баҳсталаби фалсафӣ мавриди баррасии олимона қарор гирифтаанд. Нақши Мавлавӣ дар рушду такомули ирфони исломӣ хеле назаррас аст. Масъалаи ҳастӣ, асрори офариниш, инсон ва монанди инҳо дар таълимоти мутафаккир мавқеи намоён доранд. Дар консепсияи ҷаҳонбинии Мавлавӣ идтиҳоду ваҳдат ва дурӣ аз ҷаҳолату таассуб ҷойгоҳи махсусро ишғол менамоянд. Ваҳдати талаққинамудаи Ҷалолуддини Румӣ, сарманшаъ аз ҷомеаи инсонӣ гирифта, то дараҷаи ваҳдати вуҷуд, яъне Ҳақиқати мутлақро дар бар мегирад. Мавлавӣ оламро таҷассуми Ақли Кул дониста, ақли инсонӣ ва мавҷудоти олами моддиро таҷассуми он медонад. ӯ дар шинохти асрор ва дарки моҳияти ваҳдати вуҷуд мартабаи инсонро хеле баланд бардошта, онро ҷузи пайвастшавандаи асли кул медонад. Мавзӯи марказии таълимоти Мавлавӣ Ҷалолиддини Балхиро тарбияи «Инсони комил» ташкил медиҳад. Инсони комил аз назари мутафаккир онест, ки ҳама паҳлӯҳои ҷаҳони моддиро дарк намудааст. Масъалаи мазкур дар таълимоти ахлоқии Мавлавӣ аз он шурӯъ шудааст, ки инсон дар содир кардани тамоми афъол озод аст. Озодии иродаи инсон метавонад бадиро ба некӣ табдил диҳад ва нафси разиларо саркӯб намояд. Нафсро омили бадӣ эълон кардани мутафаккир аз он ҷо Сар задаст, ки моликияти хусусӣ ва манфиатҳои шахсӣ касро ба бадтарин кирдору аъмол водор мекунад. Дар роҳи комёбиҳои шахсӣ ва беҳбудии зиндагии шахсӣ ва беҳбудии зиндагии фардӣ, бухлу ҳасад, кинояву адоват ва монанди ин хислатҳои хабис ривоҷ ёфта, бештар дар ахлоқи табақаи ашроф ифода меёбанд. ӯ пайрави ахлоқи аҳли футувват ва оини ҷавонмардӣ буд. Аз назари мутафаккир омили аслии камолот ҷустуҷӯи ҳамешагии илму маърифат ва инсодустии ҳақиқӣ мебошад. Тавассути офаридани асари безаволи хеш — Маснавии Маънавӣ тавонист, таълимоти қуръониро бо тобишҳои ақлониву ирфонӣ тасвир намояд. Осори Мавлавӣ «Девони ғазалиёт», «Маснавии Маънавӣ», «Фиҳи мо фиҳӣ» ва «Маҷолиси сабаа» буда, мавзӯоти мухталифи ҷаҳони моддӣ, тарғиби маънавиёт ва тараннуми инсони озодандешу кашшофро дарбар мегиранд. Мафҳуми «Марди Худо» дар таълимоти Мавлавӣ инсонеро ифода менамояд, ки аз ҷиҳати маънавиёти воқеи мусаллаҳ шуда, некиву бадӣ, асрори вуҷуд ва дар маҷмӯъ нафси худро ба таври кулӣ шинохтааст. Дар маҷмӯъ таълимот ва ҷаҳонбинии Мавлавӣ Ҷалолуддини Балхиро метавон тараннумгари футувват, ҷавонмардӣ, озодандешӣ, ваҳдат ва худшиносиву дар заминаи ин худошиносӣ номид.
Калидвожаҳо: акидахои фалсафии Чалолуддин Мухаммади Балхи, ақидаҳои фалсафии Ҷалолуддин Муҳаммади Балхӣ, Чалолуддини Балхи, реферат, фалсафаи тоҷик, фалсафаи точик, чалолиддин, Ҷалолиддин, Чалолидин, Ҷалолиддин Балхи, руми
