Ҳуқуқ ҳамчун ҳодисаи иҷтимоӣ дар давру замонҳои мухталиф вобаста ба сатҳи шуури ҳуқуқӣ фаҳмишҳои мухталифро дорост. Олимон ва донишмандон аз ҷанбаҳои мухталиф ба мазмун ва моҳияти ҳуқуқ назар намуда, вайро таърифҳои мухталиф додаанд. Чунин мухталифӣ ва гуногунӣ аз табиати шаклҳои гуногуни ҳуқуқфаҳмӣ сар задаст. Мисол ҳуқуқфаҳмии фалсафӣ таърифи ҳуқуқро аз назари фалсафа ҳамчун меъёри ҳақиқат, адолат ва озодӣ муайян кардааст. Ҳуқуқфаҳмии таҳмилӣ бошад «ҳуқуқ маҷмӯи қоидаҳои рафтор аст, ки аз ҷониби давлат муқаррар, муҳофизат ва таъмин карда мешавад», яъне ҳуқуқ аз ҷониби давлат таҳия шудааст. Ҳуқуқфаҳмии динӣ «ҳуқуқро чун маҷмӯи қоидаҳои аз ҷониби Худо таҳия шуда таъриф медиҳад». Ҳуқуқфаҳмии иҷтимоӣ ҳуқуқро чун низоми муносибатҳои иҷтимоӣ шарҳ медиҳад. Ҳар як шакли ҳуқукфаҳмӣ мафҳумҳои ба худ хоси ҳуқуқро пешниҳод намуда намудҳои дигарро инкор менамояд. Дар айни ҳол фаҳмиши ҳуқуқи позитивӣ-таҳмилӣ, ки «ҳуқуқро маҷмӯи қоидаҳои рафтори аз ҷониби давлат муқаррар ва кафолатдодашуда меҳисобад», нисбатан эътирофшуда аст.
Нишонаҳои ҳуқуқ. Ҳуқуқ дорои аломатҳоест, ки дар маҷмӯъ ҳуқуқро ҳамчун шакли махсуси меъёри иҷтимоӣ аз дигар навъҳои меъёрҳои иҷтимоӣ ва ҳодисаҳои ҳуқукӣ фарқ мекунонад. Ҳамин аломатҳои фарқкунандаи ҳуқуқ дар илми ҳуқуқшиносӣ ҳамчун нишонаҳои ҳуқуқ фахмида мешавад. Ҳуқуқ чунин нишонаҳои умумӣ ва махсусро дорад:
- Ҳуқуқ ифодакунандаи ақидаҳои адолат ва озодӣ.
- Ҳуқуқ маҷмӯи нишондодҳои муайян аст.
- Ҳуқуқ аломати таъсисррасониро доро аст.
- Ҳуқуқ шакли муайяни ифодаёбиро дорад.
- Ҳуқуқ шакли шуури ҷамъиятист.
- Ҳуқуқ шакли муайяни ифодаёбиро дорад.
- Ҳуқуқ низоми муайянро дошта аз ҷониби давлат ҳифз карда мешавад.
