Таҷнис (дар шеър ва адабиёт)

Таҷнис калимаи арабист, маънои луғавияш ҳамҷинс кардан мебошад. Дар илми бадеи классикӣ яке аз санъатҳои маънавӣ ва лафзиро гӯянд. Шарти асосии ин санъат он аст, ки шоир ё нависанда дар осори худ калимаҳоеро ба кор мебарад, ки аз ҷиҳати шаклу талаффуз монанд ё яксонанд, аммо аз ҷиҳати маъно гуногун.

Мисол:

Тори зулфатро ҷудо машшота[1] гар аз шона кард,
Дасти он машшота мебояд ҷудо аз шона кард.

Хусрав

Чӣ тавре ки мебинед, дар байти боло калимаи «шона» ба ду маъно омадааст. Дар мисраъи аввал «шона» ба маънои асбоби зинати мӯй, аммо дар мисраи дуюм ба маънои китф истифода шудааст. Дар илми забоншиносӣ таҷнисро омоним мегӯянд.

Сомона бо шарофати таблиғот фаъол аст

Таҷнис аз ҷумлаи санъатҳои бадеист, ки ҳам ба гурӯҳи санъатҳои маънавӣ ва ҳам ба гурӯҳи санъатҳои лафзӣ дохил мешавад. Агар дар миёни рукнҳои таҷнис, яъне калимаҳои ҳамҷинс муносибати маъноӣ мушоҳида шавад, онро таҷниси маънавӣ меноманд.

Мисол:

Ҷаннат, ки ризои мо дар он аст,
Дар зери қудуми модарон аст.

Дар таҷниси лафзӣ фақат муносибати лафзии рукнҳои таҷнис, яъне калимаҳои таҷнис мешаванду бас.


Таҷнис чист?

[1] Машшота – зани махсуси мӯбоф ва ородиҳандаи духтарону наварӯсон.

Ташбеҳ (дар адабиёт)

ҚаблӣСайидо Насафи
БаъдӣСотим Улугзода

Назари худро нависед

Лутфан шарҳи худро нависед!
Лутфан номи худро нависед