Хусияти присипхои тарбия, Хусияти присипҳои тарбия
Истилоҳи «принсип» аз лотинӣ буда, дар забони тоҷикӣ маънои «асос» ва «аввалин» – ро ифода мекунад. Принсипҳои раванди тарбия – ин қоидаҳои умумии аввалин, ки талаботи асосӣ ба мазмун, методҳо, ташкил кардани раванди тарбияро мефаҳмонад. Онҳо хусусияти раванди тарбия ва фарқияти байни принсипҳои умумии раванди педагогӣ, ҳамчунин қоидаҳои умумие, ки педагогҳо мавриди ҳалли вазифаҳо ба роҳбарӣ мегиранд, инъикос менамоянд. Талабот, изҳороти ба принсипҳо гузошташударо тавзеҳ медиҳем.
- Зарурият. Принсипҳои тарбия – ин на маслиҳат, на тавсия; онҳо ҳатман пурра ва муҷассам дар амал татбиқкуниро талаб мекунанд. Дағалона ва системанок вайронкунии принсипҳо нафақат самарабахшии раванди тарбиявиро суст, инчунин асоси онро вайрон мекунанд. Тарбиягаре, ки талаботи принсипро вайрон мекунад, аз роҳбарии он дур карда мешавад.
- Комплекснокӣ. Присипҳо дар худ талаботи комплекснокиро гирифта, дар як вақт тахминшавии иҷроишро доранд, вале на бонавбат. Дар ҳамаи давраҳои раванди тарбия ҷудогона истифода мегарданд. Принсипҳо на ҳамчун занҷира, вале дар мавридҳои зарурии пешомада истифода бурда мешаванд.
- Баробараҳамиятдорӣ. Принсипҳои тарбия ҳамчун қоидаи мустаҳкам баробарқиматӣ доранд, дар байни онҳо асосӣ ва дуюмдараҷагӣ шуда наметавонад, тавре ки якеро аввал, дигареро сонӣ иҷрокунӣ ҳам надорад. Ягона эътибордиҳӣ ба ҳамаи принсипҳо низ мумкин аст ба вайронкунии ҷараёни тарбия орад.
Алалхусус принсипҳои тарбия – ин нусха ва дастури тайёре нестанд, ки тарбиятгарон ба таври автоматикӣ ба натиҷаҳои баланд ноил гарданд. Онҳо дониши махсус, таҷриба ва маҳорати мураббиро иваз карда наметавонанд.
Ба принсипҳое, ки раванди тарбия такя мекунад, системаро ташкил менамояд. Дар тарбия бисёр системаҳо буданд ва ҳастанд. Ва табиист, ки хусусият, талаботҳои алоҳидаи онҳо, баъзан худи онҳо бетағйирот намемонанд. Системаи муосири принсипҳои тарбия инҳо мебошанд:
- самти иҷтимоӣ доштани тарбия;
- робитаи тарбия бо ҳаёт, меҳнат;
- дар тарбия ба ҷиҳатҳои мусбат такя кардан;
- тарбияи гуманистӣ;
- рафтори шахсӣ;
- дар ягонагӣ таъсирбахшии тарбия.
